بازخوانی تاریخ انقلاب
حوزه علمیه قم درسال ۱۳۰۱باحضورآیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری درقم آغازبه فعالیت کرد.ودر دوره مرجعیت ایشان ٬باتاسیس بیمار ستان واقدامات دیگر بخشی ازکارهای عمرانی قم رونق گرفت.بافوت این مرجع بزرگ درسال۱۳۱۵ ٬مرجعیت درقم (سیدصدرالدین صدر٬ سیدمحمدحجت٬آقامحمدتقی خوانساری)ومرجعیت جهانی سیدابوالحسن اصفهانی بودند که ایشان نیزدرسال۱۳۲۵در گذشتند.
حوزه علمیه قم درسال ۱۳۰۱باحضورآیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری درقم آغازبه فعالیت کرد.ودر دوره مرجعیت ایشان ٬باتاسیس بیمار ستان واقدامات دیگر بخشی ازکارهای عمرانی قم رونق گرفت.بافوت این مرجع بزرگ درسال۱۳۱۵ ٬مرجعیت درقم (سیدصدرالدین صدر٬ سیدمحمدحجت٬آقامحمدتقی خوانساری)ومرجعیت جهانی سیدابوالحسن اصفهانی بودند که ایشان نیزدرسال۱۳۲۵در گذشتند. وسپس نیزآیت الله قمی فوت نمودندو مر جعیت مجددا به ایران برگشت ودر اختیا آیت الله بروجردی قرار گرفت. مراجع وفضلای قم وبازاریهای تهران تلاش کردند که ایشان به قم آمدند.امادر این حرکت حضرت امام نقش محوری داشتندباآغازمرجعیت آیت الله بروجردی حوزه قم قوامی تازه یافت.باتلاش ایشان به تعدادطلاب علوم دینی افزوده میشد.درگزارش ساواک درسال۱۳۳۵ تعدادطلاب قم به بیش از ۵هزاررسید.مرجعیت شیعه دردوره رهبری آیت الله برو جردی دامنه نفوذش را در جامعه گسترش داد.به تدریج نسل جدید دانش آموختگان قم بدنه نیرومندی شکل داد. که یک دهه بعد توانست نقش فعالی رادرسیاست عهده دار شود.ایشان درسال ۱۳۴۰فوت شدند.به رغم تشتتی که در وضعیت مرجعیت پیش آمد٬ مواضع امام٬ مرجعیت را بیش ارپیش واردمرحله نو ینی کرده وسیاست پرهیزی درحوزه علمیه را به سیاست پذیری محدود تبدیل کرد.
پس ازفوت آقای بروجرودی شاه باهدف بیرون بردن مرجعیت ازایران و نا دیده گرفتن جایگاه حضرت امام٬ تلگراف تسلیت خودرابه آیت الله سید محسن حکیم در عراق فرستاد.امام خمینی در سال۱۳۲۰ق متولد ودر سال ۱۳۳۹ق به اراک وسپس به قم رفتند. درسال۱۳۲۳ش ازفضلا و مدر سان برجسته بودوفقه وفلسه تدریس میکردند.
تجربه سیاسی ایشان ازسال ۱۳۰۱بانوشتن کشف الاسرار آغارشد.امام برای آمدن آقای بروجردی به قم‌تلاش فراوانی کردند.وامام خیلی به ایشان نزدیک بودو امام درنزدآقای بروجردی جایگاه ویژه ای داشت.اقای بروجردی در مسائلی که بادولت داشت امام راطرف خودشان برای مذاکره درمسایل موردنظر می فرستاد.دراین زمان تدریس برای ایشان اهمیت فراوانی داشت.چراکه حوزه جوان قم به بلوغ فرهنگی وسیاسی رسیده وهرروز صدهاطلبه با شورشوق دردرس امام شرکت می کردند.وباافکاراصلاحی وعلمی ایشان آشنا میشدند.
ازاینجابودکه شالوده وزیر بنای نهضت وانقلاب اسلامی شکل میگرفت وشاگردان ایشان درسالهای بعددرصف مقدم جبهه انقلاب اسلامی قرارگرفتند.بافوت آیت الله بروجردی رژیم احساس کرد فرصت طلای بدست آورده و تصمیم گرفت برنامه هایی که بامخالفت ایشان روبرو بود را اجرا کند٬لذاتلاش خودرابرای اجرای اصلاحات مورد نظر امریکاراآغازکرد.
با تصویب طرح انجمن های ایالتی وولایتی‌وحذف اسلام از شروط انتخاب شوندگان امام به شدت موضع میگیرند ومخالفت خودرا طی تلگرامی به شاه اعلام میکنند.
امام طی اعلامیه ای اصول ششگانه راغیرقانونی خوانده درجلسات مختلف به وعاظ توصیه میکردند که درجلسات سخنرانی به تصمیمات حاکمیت حمله کنندوامام طی اعلامیه ازمردم خواست برای رفراندم ازخانه خارج نشوندو مردم هم رعایت کردند.
درنهایت درروز دوم فروردین ۴۱ مجلس سوگواری ازطرف آیت الله گلپایگانی بمناسبت شهادت امام صادق برگزارشد که موردحمله نیروهای دولتی قرارگرفت وعده ای ازطلاب مضروب شدند.ازاین تاریخ به بعدمقابله با شاه جدی شد.
درادامه امام درنظر داشت که روز عاشورای همان سال رابه روزمبارزه باشاه تبدیل وبا دعوت ازمردم عصرعاشورا مصادف با۱۳خرداد۴۲برای سخنرانی عازم فیضیه شدند.
دراین سخنرانی مستقیمابه شاه واسرائیل حمله شد.این درحالی بودکه سازمان امنیت توصیه کرده بودکه درباره اسرائیل صحبت نشود.
ماموران رژیم شب ۱۵خرداد ساعت ۲و نیم بامدادبه منزل امام آمده وایشان رابه تهران بردند.صبح روزبعدمردم به تظاهرات پرداختندودرگیری تا عصر ادامه داشت وتعداد زیادی کشته ومجروح شدند.
دستگیری امام با واکنش علما ومراجع درایران وعراق شد. ایات میلانی٬نجفی٬محمدتقی آملی وشریعتمداری با آمدن به تهران واعلام مرجعیت ایشان٬ راه اعدام امام وآیت الله قمی و محلاتی راسد کردند.
مرداد۴۲امام رابه داودیه تهران منتقل کردندکه مردم مرتب به دیدارایشان می رفتند.ومجددا محدودیت جهارماهه اعمال ودرنهایت روز ۱۵فروردین۱۳۴۳آزادشدند
جشنهای باشکوهی درقم وسا یر شهرهابرگزارکردند.
این پایان ماجرا نبودحوادث ۱۵خردادوط. رح کاپیتولاسیون درمجلس باعث واکنش شدید روحانیت شدوامام اعلام کرد که در۴آبان سخنرانی خواهد کرد.دولت نماینده ای رابرای بازداشتن امام ازسخنرانی٬ فرسناد.اما امام نپذیرفت وسخنرانی تاریخی خودرا ایرادکردوهمین سخنرانی باعث شدکه رژیم در۱۳آبان ۱۳۴۳ایشان رابه ترکیه تبعیدو پس ازحدودیک سال درتاریخ ۱۳ابانماه ۴۴به نجف انتقال ودورجدیدی ازنهضت اسلامی آغازشد.